Kościół Najczystszego Serca Maryi na Placu Szembeka

Kościół-pomnik po wezwaniem Najczystszego Serca Maryi, upamiętniający bohaterstwo żołnierza polskiego w bitwie o Olszynkę Grochowską został zbudowany na Placu Szembeka przy ulicy Chłopickiego 2 na Grochowie.

Pierwsza wzmianka o kościele, dotyczy drewnianej świątyni zbudowanej w końcu 1924 roku, przez pierwszego proboszcza Księdza Jana Sztukę. Parafię erygował 25 lutego 1925 roku, Kardynał Aleksander Kakowski. W tym czasie, było to przedmieście typu wiejskiego. Ulicą Chłopickiego prowadził wówczas trakt, obsadzony wierzbami, prowadzący do miejsca pamiętnej bitwy o Warszawę. Początkowo stanął tu barak drewniany.

Tytuł kościoła nadała Księżna Radziwiłłowa. W Kronice parafialnej zapisano: "Księżna Maria Radziwiłłowa obrała tytuł kościoła «Najczystsze Serce Maryi», ofiarowała parę koni, wóz, sporo bali okrągłych a po poświeceniu Kaplicy (pierwszego kościółka drewnianego) ofiarowała parę ornatów, kap, alb i komeż".

Nie są do końca znane motywy nadania kościołowi właśnie tego tytułu. Być może Księżna - fundatorka kościoła pod wezwaniem «Najświętszego Serca Jezusowego» na Michałowie (dzisiejsza ulica Kawęczyńska) - chciała mieć w bliskim sąsiedztwie na Grochowie bliźniaczy kościół Serca Maryi. Według innej wersji, księżna jako osoba religijna, o szerokich kontaktach zagranicznych, mogła znać Objawienia Fatimskie, a tym samym jeden z warunków Matki Bożej - nabożeństwo do Serca Maryi - Jej Serca.

Obszerny plac pod budowę ofiarował mieszkaniec Grochowa, Jan Łaski - przedsiębiorca i budowlany, prezes Spółki Seryjnej Budowy Domów. W latach dwudziestych dyrygował sprawami parcelacyjnymi wielu dzielnic - szczególnie tych świeżo przyłączonych do stolicy.

Drewniana świątynia została postawiona w 6 tygodni, i przetrwała do 12 września 1944 roku. Spłonęła, kiedy wojska radzieckie zajmowały Pragę.

W setną rocznicę powstania listopadowego Komitet Budowy Kościoła - Pomnika poległych za Ojczyznę, podjął działania w celu gromadzenia funduszy i materiałów. Wystosowano odezwę do narodu o wsparcie finansowe. Organizowano uroczyste akademie i występy artystów polskich. Urządzano loterie i zabawy, a parafianie kwestowali z puszkami na ulicy.

Wreszcie, 10 czerwca 1934 roku, poświęcono kamień węgielny, a budowę w stanie surowym, według projektu architekta Andrzeja Boniego, ukończono w roku 1941.

Zaawansowane prace budowlane zostały przerwane działaniami wojennymi 1939 r. Budowa została całkowicie ukończona dopiero w 1946 r. Kościół konsekrował w 1949 r. ks. Kardynał Stefan Wyszyński, Prymas Polski. Pierwszym proboszczem parafii był, aż do swojej śmierci 26 grudnia 1970 roku, Ksiądz Jan Sztuka. Jego krypta grobowa znajduje się pod kaplicą nawy bocznej, przy ołtarzu Matki Boskiej Częstochowskiej.

Trzynawowa świątynia, wraz z potężną wieżą, dominuje w tej dzielnicy miasta. Mimo żelbetonowej konstrukcji utrzymana jest w formach nawiązujących do gotyku.

Obecnie wnętrze kościoła wypełniają liczne ołtarze z marmuru: główny z 3 metrową figurą Serca Matki Bożej nad tabernakulum, ofiarny wykonany w 2001 r., i sześć ołtarzy bocznych, z których trzy poświęcone są Patronce kościoła: Ołtarz Matki Boskiej Fatimskiej, Matki Boskiej Częstochowskiej w kaplicy nawy bocznej, oraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Pozostałe to: Ołtarz Świętej Rodziny, Miłosierdzia Bożego ze sprowadzonymi w 2003 r. relikwiami św. Faustyny, i św. Antoniego Padewskiego. Polichromię kościoła zaprojektowali plastycy p. Baran i p. Sławiński. Na chórze znajdują się 56-głosowe organy, w 2002 r. przebudowane przez firmę Zych, a na potężnej wieży umieszczone są trzy dzwony, które ostatnio zyskały elektryczno - magnetyczny napęd. W kruchcie świątyni znajduje się tablica pamiątkowa, poświęcona 4 Pułkowi Piechoty i bohaterskim bojom o Olszynkę Grochowską. Z tablic epitafijnych, oprócz poświęconej pierwszemu proboszczowi - budowniczemu, ks. Janowi Sztuce, jest także tablica poświęcona architektowi Andrzejowi Boniemu i ofiarodawcy placu pod budowę kościoła i plebanii Władysławowi Łaskiemu. Wśród tablic znajduje się jedna poświęcona pułkom kawalerii z okresu II wojny światowej.

Przez ostatnie pięć lat, w kościele prowadzone były szerokie inwestycje: oprócz wymienionych wyżej działań podjęto starania o nową instalację elektryczną i kolumny głośnikowe w nawach bocznych. Zainstalowano dodatkowe głośniki w nawie głównej, a na plebanii wideofony. Na zewnątrz, teren przykościelny został wyłożony kostką i zbudowano podjazd dla niepełnosprawnych. W latach dziewięćdziesiątych kościół został pomalowany wewnątrz, odnowiono także elewację zewnętrzną.

5 listopada 2006 roku została uruchomiona iluminacja kościoła.

Ciekawostki

• Podczas kopania fundamentów, natrafiono na dwie zbiorowe mogiły powstańcze. Podobnych mogił na terenie Grochowa znajdowano wtedy wiele. Prochy poległych umieszczano w symbolicznym grobowcu na Olszynce Grochowskiej.
• Gruz z kazamat fortecznych fortu XI "Grochów" posłużył do wybudowania fundamentów kościoła przy pl. Szembeka.
• Boni był także twórcą projektu konkatedry pod wezwaniem Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Sokołowie Podlaskim (oba kościoły są bardzo podobne).
• Niemcy planowali wysadzenie budynku – nie zdążyli jednak zrealizować swoich planów.
• W latach 70 i 80 w kościele działała bardzo duża grupa bielanek, prowadzona przez siostrę Janinę, potem siostrę Naomi. Bielanki uczestniczyły niemal we wszystkich mszach, czasami dwa razy dziennie. W Wielkanoc, podczas mszy rezurekcyjnej, jak również w Boże Ciało, bielanki brały udział w procesjach wokół kościoła i na okolicznych ulicach. Chętnych dziewczynek było tak dużo, że w kościele brakowało sztandarów i poduszek, które mogłyby trzymać. Grupa sypiąca suszone płatki kwiatów przed monstrancją liczyła niekiedy po 60 dziewczynek. Około 100 niosło poduszki i trzymały szarfy sztandarów. Siostra Janina nawet własnoręcznie szyła białe suknie dla dziewcząt. Wiele matek szyło stroje krakowskie. Były również piękne stroje łowickie.
• Kiedy tworzono diecezję warszawsko-praską, kościół Najczystszego Serca Maryi typowany był na diecezjalną katedrę, głównie ze względu na jej piękno i okazałość. Ważne znaczenie miało też położenie – tuż przy dużej arterii, jaką jest ulica Grochowska.